Защемило сердце почему-то,
Хочется до боли и до слез
Хоть на миг попасть,
Хоть на минуту
В ту деревню – остров моих грез.
Где друзья, соседи, все родное,
Где тепло в метели и в мороз,
Где вода, как молоко парное,
Где светло от зелени берез.
Где у школы – тополя до неба,
На завалинке, родня сидит…
Как давно на Родине я не был,
А она мне душу бередит.
«Мой родны кут як ты мне мілы!...Забыць цябе не маю сілы! К табе я у думках залятаю і там душою спачываю”.
Гэтыя радкі з паэмы народнага паэта Беларусі Якуба Коласа «Новая зямля» знаёмыя нам з дзяцінства. Яшчэ ў школьныя гады мы вучылі ўрывак з гэтай паэмы і яны засталіся ў нас у душы на ўсё жыццё. Кожны чалавек павінен ведаць і помніць тое месца, дзе ён нарадзіўся, дзе жыве, дзе яго карані, гэта наша малая Радзіма, якая ўсё жыццё нас акрыляе, натхняе, куды нам заўсёды хочацца вярнуцца. У родным краі і сэрцы б'ецца гушчару і паветра як лекі. Шмат хто цяпер імкнецца пабачыць тое, што за мяжой, за морамі, а тым, што ў іх перад вачамі, не хочуць цешыцца.
А вось у нас, у ЦРА №11 Свіслацкага раёна, развязак працаўнікоў быў адназначным праехаць па тых месцах, дзе нарадзіліся нашы працаўнікі і хай кожны раскажа нешта цікавае пра сваю малую Радзіму. Рыхтаваліся да яе ўсе якія запісаліся: шукалі ў інтэрнэце звесткі, чыталі гісторыю, пыталі цікавыя факты ў сваіх мам, якія яшчэ помняць аповеды сваіх бацькоў. Цудоўным, па-восеньскаму яркім і цёплым, выдаўся нядзельны дзень 13 кастрычніка 2019 года напярэдадні Дня Маткі.
Наша вандраванне пачалі з горада Ваўкавыска. Тут нарадзілася Сухоцкая Марыя. Знаёмства з Ваўкавыскам мы пачалі, вядома ж, са статуі ваўка. Горад старажытны і малады. Першае згадванне пра горад у летапісах было яшчэ ў 1005 годзе. Ён старажытнае нават Горадня. Легендаў пра яго паходжанне шмат, але больш праўдападобная – ад ракі, на якой стаіць – Ваўкоўі.
Далей мы наведалі вайскова-гістарычны музей імю П.І.Баграціёна, дзе даведаліся шмат пра гісторыю Ваўкавыска са старажытных часоў, пра вайну 1812 года, пра змаганне ваўкавычан у гады Вялікай Айчыннай вайны, купілі сабе сувеніры пра Ваўкавыск.
Потым, лічачы ступені, мы ўсталі на гарадзішчы «Шведскую гару», што паўстала яшчэ ў 10 стагоддзі, і якую па паданні насыпалі шапкамі шведскія салдаты падчас Паўночнай вайны, хаваючы так сваіх салдатаў. Побач ёсць яшчэ дзве гары – Замчышча і Муравельнік, якія з'яўляюцца помнікам мінулых стагоддзяў. «Шведская гара» – самая высокая кропка горада. З гары адкрыўся ўзрушальны выгляд горада і наваколля, якое залатая восень размалявала сваімі цудоўнымі фарбамі. Тут, на гары, выпускнікі школ горада сустракаюць світанак пасля выпускнога балю. Знаходзячыся ў Ваўкавыску, мы не выстаялі і, як калегі, наведалі аптэку №136, дзе напярэдадні пасля рамонту была адкрыта абноўленая гандлёвая зала з адкрытай выкладкай. Хораша, утульна, сучасна!
Далей наш шлях ляжаў у Свіслацкі раён, гарадское мястэчка Поразава. Малады адмысловец, загадніца аптэкі №17, Зубарава Карына сама знаёмілася з мястэчкам, дзе працуе, і нам расказала. Мястэчка вядома яшчэ з 15 стагоддзя. А ў 19 стагоддзі тут быў цэнтр вытворчасці керамікі, працавала каля 200 майстроў. Слыннасць мястэчку прынесла будаванне на яго тэрыторыі захаванага помніка драўлянага дойлідства 19 стагоддзя сядзібы дынастыі Бутаўт-Анджэйкавічаў, празванай «Багудзенкі». Іншага, такога падобнага, у Беларусі больш не захавалася. У 1937 годзе тут быў шпіталь, у 1941 годзе пасяліліся пагарэльцы, пасля сканчэння вайны і да 2002 года знаходзіўся Поразаўскі местачковы шпіталь. Цяпер сядзіба закінута, але яе на аўкцыёне купіў выхадзец з вёскі Новы Двор, што жыве цяпер у Літве. Цікавае Поразава сваім касцёлам Міхала Арханёла (1828г.), Траецкай царквой (1872г.), сінагогай і помнікам найноўшай гісторыі – недабудаваным камандным пунктам войскаў – краін Варшаўскай дамовы.
Праезджая па дарозе каля вёскі Святы, мы пачулі аповед пра гэту вёску Шопік Тамары, якая тут нарадзілася. Падзялілася ўспамінамі пра сваю вёску Лашэвічы і Іошчык Людміла.
Далей шлях прытрымлівання быў па аб'язной дарозе каля Свіслачы. Тут нарадзіліся К.Каліноўскі, кіраўнік паўстання 1863-1864 гадоў у Беларусі і Літве, Напалеон Орда, вядомы мастак і кампазітар, тут графам Тышкевічам была заснавана Гарадзенская губернская гімназія, тут у 1884 годзе пачаў медычную практыку Адольф Бітнер, адгэтуль пачаў сваю гісторыю яго знакаміты бальзам. У Свіслачы нарадзілася Мадудзіна Лілія. Мы пачулі аповед, са словаў яе бабулі, які нам вельмі запомніўся і ўразіў. У Свіслачы да вайны жыло шмат габрэяў. Падчас акупацыі немцы іх зганялі і расстрэльвалі. І вось, каб выратаваць сваіх малых дзяцей, габрэйкі запіхвалі іх у падушкі, потым па дарозе ў Вішеўнік (месца расстрэлу габрэяў каля Свіслачы) выкідвалі гэтыя падушкі, спадзеючыся, што нехта з мясцовых жыхароў іх падбярэ і дзеці выжывуць. Гэтак і было, але дзяцей хавалі, пакуль не вызвалілі наш раён. Якое шчасце, што ні мы, ні нашы дзеці, унукі не ведаюць жахаў вайны і вужэй 75 гадоў мы жывём пад мірным небам!!!
Наступным нашым прыпынкам была вёска Раманаўцы. Адгэтуль, праз масток, мы прайшлі па прысадах ліп, якія пасадзіў К.Каліноўскі, да сядзібы яго бацькоў, дзе была ткацкая фабрыка яго бацькі. Цяпер там стаіць памятны камень і ўсталяваны крыж.
І зноў у шлях, у вёску Жаркаўшчына. Але няможна трапіць туды, не праехаўшы праз усю вёску Дабраволя, у якой нарадзілася наша пенсіянерка – Шабаценка Ё.П. На тэрыторыі вёскі пабудавана з дрэва ў 1861 годзе Царква Спачыну Найсвятой Багародзіцы, якая дзее і ў наш час. У гады акупацыі ў вёсцы была створана першая ў раёне падпольная камсамольская арганізацыя, кіраўнікі якой былі закатаваны немцамі. У памяць пра падпольшчыкаў у цэнтры вёскі стаіць помнік, названы вуліцы.
Жаркаўшчына. Невялікая вёска на поўначы Белавежскай пушчы. Тут прайшло дзяцінства Абрамчук Ніны. А ўславіў гэту вёску граф Тадэвуш Тышкевіч. Тут змесцавана былая сядзібная хата графа Тышкевіча, часткова захаваліся гасбудынкі. Цікавую экскурсію па вёсцы правёў нам начальнік гасцінічнага комплексу «Жаркаўшчына» З.У.Болбат. Шмат цікавага мы даведаліся з яго аповеда. А потым, шастаючы восеньскім лісцем, разам з ім, прайшліся па дарозе, дзе ў 1915 годзе была пабудавана чыгунка (вузкакалейка), па якой адпраўлялі лес у Еўропу, паглядзелі месца, дзе месцілася дэпо. Цяпер вузкакалейкі няма. З мэтай бяспекі пушчы яе разабралі ў 1960 годзе. А паветра пушчы чысты-чысты, шэпт стагадовых дрэваў, яе цудоўная восеньская прырода і надвор'е надалі нам энергіі, натхнення і душэўнай раўнавагі.
І апошні наш прыпынак – вёска Рудня, дзе нарадзілася Карпук Зоя. Тут прайшлі яе дзіцячыя і школьныя гады, тут яна набывае сілу і душэўную гармонію для сваіх вершаў. Зоя Сцяпанаўна правяла нас па сваёй вёсцы, зашлі ў хату «Музей адной сядзібы», дзе сабраны прадметы побыту жыхароў вёскі Рудня. А скончылася наша вандраванне ў невялікай вясковай хатцы святочным абедам, смачна згатаваным гаспадыняй хаты ў рускай печцы ў гонар надыходнага Дня Мацюкай і новымі вершамі Карпук Зоі пра родны край, пра вёску:
Не прадавайце бацькоускія хаты….
Не прадавайце бацькоускія хаты!
Тымі грашыма не станеш багаты:
Грошы канчаюцца, сум – застаецца,
Дзе тады прыйдзецца сэрдцам сагрэцца?
Бацькавы рукі яе будавалі,
Кожную ліштвачку тут прыбівалі,
Ля абразцоу маці Бога маліла,
Долі шчаслівай для усіх нас прасіла.
Дні адшукайце ці хоць бы хвілінкі
Для вашай роднай старэнькай хацінкі:
Травы вокал яе усе абкасіце,
Можа штакецінку дзе аднавіце.
Пераначуйце. І хоць успаміны
Возьмуць у сна дарагія хвіліны,
Добрых падзей яшчэ будзе багата
Толькі таму, што жыве ваша хата.
Крыху стомленыя, але задаволеныя, мы вярнуліся дахаты. Наша вандраванне скончылася. Ад вандравання засталося шмат уражанняў, якімі і падзяліліся працаўнікі:
Зубарава Карына:
Безумоўна, Дзень маткі – гэта не проста свята, ці нагода, каб выказаць падзяку нашым найдаражэйшым людзям за тое, што яны ў нас ёсць. Гэты дзень асаблівы па-свойму: ён напоўнены ласкай, цеплынёй, прыемнымі ўспамінамі пра наша дзяцінства. Менавіта такія эмоцыі я перажывала ў гэты дзень, дзякуючы свайму калектыву, які падарыў мне магчымасць пабываць у іх родных краях, а таксама акунуцца ў свет іх дзіцячых успамінаў. Дзень выдаўся на славу і я адчувала камфорт і задавальненне. Мы здолелі за адзін дзень наведаць большасць родных месцаў маіх калегаў, убачыць прыгажосць прыроды Свіслацкага і Ваўкавыскага раёна. Яны багатыя сваёй гісторыяй па-свойму: мы здолелі зірнуць на Ваўкавыск амаль, што з птушынага лёту, акунуцца ў падзеі яго стварэння і росквіту, а Свіслацкі раён і яго маленькія вёсачкі, прасякнутыя матчынай ласкай, дазволілі нацешыцца свежым і чыстым паветрам, прыгажосцю і багаццем яго прыроды. Надвор'е была проста цудоўная для нашага супольнага шпацыру, мы з прыемным пачуццём гулялі па сцежцы Кастуся Каліноўскага, а маёнтак графа Тышкевіча акунуў нас у гістарычныя падзеі, таксама мы прагуляліся па паўночнай частцы Белавежскай пушчы, што знаходзіцца ў адносна некранутым стане, што нямала важнае для нашага краю. Гэта быў цудоўны дзень, які застанецца ў маёй памяці надоўга!
Навасадаў Тамара:
У мінулую нядзелю прырода песціла нас выдатным восеньскім надвор'ем. Усё, хто пабываў на экскурсіі па нашым раёне, не пашкадавалі пра гэта. Было выдатна! Усе месцы, якія наведалі, для мяне былі адкрыццём. Музеі, дзяржаўныя і прыватныя, прысады і іншыя месцы напомнілі мне пра маю малую Радзіму, пра любую Магілёўшчыну. Я не часта бываю там, але экскурсія вырабіла незабыўнае ўражанне. Я вельмі ўдзячная нашаму старшыню цэхкама Сухоцкай М.Э. Яе несуцішная энергія і нас заводзіць, прымушае ісці за ёй, не адставаць і цешыцца жыццю.
Мадудзіна Лілія:
З вялікай цікавасцю мы наведалі музей ім. П.І.Баграціёна г.Ваўкавыска, пабывалі ў месцах нашай малой Радзімы. Засталіся дадатныя эмоцыі ад убачанага і пачутага. А галоўнае – пабывалі ўсюды, дзе запланавалі. Дзякуй за такую цікавую экскурсію. Чакаем новыя экскурсіі.
Карпук Зоя:
Падарожжа перасягнула ўсе мае чаканні – не магла нават выказаць здагадку, што дзень апынецца такім насычаным! Час праляцеў неўпрыкмет, даведалася шмат цікавага пра знаёмыя месцы, душой адпачыла ў коле зычлівых і свойлівых калегаў. Уражанне ад падарожжа – Супер!
Іошчык Людміла:
Культурная імпрэза, прысвечаную Дню Мацюкай, пакінула неапісальныя ўражанні. Выгляд з вышыні Шведскай гары захапляў дыханне. Наведанне Белавежскай пушчы дазволіла даведацца шмат новага пра наш край. Прырода неапісальная, прыгажосць невымоўная. Удыхнуць некалькі глыткоў чыстага паветра дарагога каштуе. Паверце, нармалізуецца артэрыяльны ціск! Душэўнае, зычлівае становішча нагрэла душы і сэрцы.
А скончыць свой аповед хацелася б наступнымі радкамі:
Район мой небольшой, но сердцу очень милый,
Главный в жизни, дорогой, близкий и любимый.
Может где-то далеко лучше есть края,
Но дороже всех мой край - здесь родился Я!
Старшыня цэхкама
ЦРА№11 Свіслацкага раёна М.Э.Сухоцкая